SAFRANBOLU ve SAFRAN

Geçtiğimiz hafta sonu eşimin ailesinin oturduğu yer olan Safranbolu’ya giderek kısa bir tatil yapma fırsatımız oldu. Dünya miras listesine giren ve gerçekten çarşısında, sokaklarında gezerken hissedeceğiniz, yaşayan tarih olarak adlandırılan Safranbolu’yu ve burada yetişen safran bitkisini gıda güncesinde tanıtmak istiyorum.

18.yy’da yapımına başlanan, 20.yy. başlarında sonlanan bir dönemde yapılmış yaklaşık 2000 geleneksel Osmanlı–Türk mimarisinin özelliklerini gösteren evler bulunmakta, bu evler Türk toplum yaşantısını günümüze aktarmaktadır. Bu eserlerin 800 kadarı yasal koruma altındadır.

Safranbolu’da Türk mutfağı temsil eden zengin yemek çeşitleri yer almaktadır. Bunlar: tarhana çorbası, yayım çorbası, pirinç çorbası, çılbır, borana, kuyu kebabı, etli koruklu bamya, etli yaprak sarması, keşkek, tereyağlı uzun fasulye, zeytinyağlı yaprak sarması, saç bükmesi, safranbolu bükmesi, cevizli keşli yayım, perohi, cevizli çörek, sini çöreği, göbü, gaygana, suböreği, saç bükmesi, Safranbolu baklavası, höşmerim, su muhallebisi, safranlı zerde, safranlı aşure, haluşka, helva, yaprak helvası, lokum. Bunların yanında domates salçası, tarhana, yayım (erişte), asma yaprağından salamura, dut pekmezi, üzüm pekmezi, erik, elma kurusu, dut kurusu, elma, ayva, kızılcık marmelatı ve yufka kışlık olarak yapılarak saklanır.

Safranbolu’ya gittiğinizde tarihi evlerde kalmak ayrıca, müze evleri, hıdırlık tepesi, kale, yemeniciler arastası, demirciler ve bakırcılar çarşısı, tarihi hamamı, cinci hanı, kent tarihi müzesi, havuzlu konağı, İncekaya su kemerini, Bulak Mencilis Mağarasını ve Yörük köyünü gezmek sizi tarihte bir yolculuğa çıkarmaya yetecektir. Safranbolu’nun içini mini gezi araçlarıyla gezebilirsiniz.
Kuyu kebabı, safranlı zerde tatlısı, Çevrikköprü de etli ekmek, havuzlu konakta havuz başında kahve ve salep içmeden, baklava ve meşhur fındıklı lokumunu yemeden, lokumcusunda Lokum, Arasta’dan toz sahlep ve erik pestili, safran almadan dönmeyin.

Safranbolu tarihi ve evleri hakkında yazdığım yazıyı http://www.birnefes.org/ sitesinden okuyabilirsiniz.

SAFRAN

Safranbolu ismi safranı bol veya safran şehri anlamına gelmektedir.
Safranbolu da yetişen ve ilçeye adını veren safran çiçeğin bilimsel adı Crocus sativus. 20-30 cm boyunda olan, soğanlı, mor çiçekli bu kültür bitkisinin sadece dişi organlarından safran elde ediliyor.

Dünyanın en eski ve en değerli baharatlarından biri olan safran Hititler döneminden beri Anadolu’da ilaç olarak kullanılmış. Osmanlı döneminde ise safran karabiberden sonra en fazla kullanılan baharat olup, genellikle gülsuyu ya da sirke içinde çözülmüş olarak, pilavlara, yahnilere ve zerde gibi bazı tatlılara hem çok özel bir lezzet hem sarı rengi vermek için katılırmış.
Sadece 1 kg safran elde etmek için yaklaşık 100-150 bin safran çiçeği gerekiyor. Bu nedenle safran çok pahalı 1 ve 2 gr.lık cam kavanozda ya da çeyrek veya yarım gr.lık poşetlerde bir gramı 5 ile 6 € arası satılmakta.
Kendi ağırlığının 100.000 katı suyu sarıya boyayabilme özelliğine sahip olması sebebiyle kozmetik, gıda ve ilaç endüstrisi gibi birçok sektörde halen kullanılmakta.
Kıymetli bir ürün olduğundan piyasada sahtesi de bol. Bu nedenle satın alırken ya da safranlı olduğu söylenen ürünleri kullanırken dikkatli olmak gerekiyor.

Geçmişte, Safranbolu’nun 40 kadar köyünde yetiştirilen safranın, ülkemizde gıda sanayiinde ve yöresel tatlılar dışında yemeklerde kullanılmıyor olması, boya, sağlık ve kozmetik sektörlerinde teknolojinin ilerlemesiyle artık eskisi kadar ihtiyaç kalmaması, yurt dışından gelen safranın daha ucuz olması, safran tarımını azalttığı belirtilmektedir. Ancak; Davutbası Köyünde iki dönüme yakın bir alanda yetiştirilirken yapılan projeler ve desteklemelerle birkaç kişi daha safran tarımı yapmaya yönlendirilmiştir.

Safran Nerelerde Kullanılır: Sıra dışı tadı ve yemeklere kattığı parlak sarı renk nedeniyle safran Arap, Orta Asya, Avrupa, Hint, İran, Fas mutfaklarında oldukça yaygın olarak kullanılır. Pilav, sos, tavuk yemekleri, çorba, makarna, şekerlemeler ve likör, zerde, aşure ayrıca; Safranbolu’da lokum imalatında kullanılmaktadır.
Safran Nasıl Kullanılır: İncecik safran iplikçiklerini kısa bir süre sıcak suda yumuşatılır, ardından bu suyla birlikte pişirilecek malzemeye katılır.
Hava ile temasını önlemek için hava geçirmez kaplarda saklanmalıdır.

Safranın Yararları: Geleneksel tedavi yöntemi olarak çok eski bir tarihe sahip olan safranın antioksidan ve benzeri özellikleri olduğu modern tıp tarafından bulunmuştur. Gaziosmanpaşa Ünv. ZF. Prof. Dr. Hüseyin Koç safranın gıda sanayisinde hammadde olarak kullanılmasının yanı sıra kaşıntıyı ve vücut yüzeyinde bulunan sivilceleri tedavi edici, sakinleştirici, teskin edici, ateş düşürücü, terletici, sinir sistemini rahatlatıcı, balgam söktürücü ve iştah açıcı özelikleriyle tanındığını belirtmektedir.
Kaynak:
http://www.haber7.com/haber
http://www.wikipedia.org/